SYSTEM KAUCYJNY W PIGUŁCE

System kaucyjny (ang. Deposit Return System – DRS) to mechanizm, który pozwala na zwrot opakowań po napojach i ich ponowne wykorzystanie. DRS ma ograniczyć negatywny wpływ plastiku na środowisko oraz zwiększyć efektywność recyklingu. Zgodnie z ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi system kaucyjny w Polsce ma także zmniejszyć ilość zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy.

Dla konsumentów będzie działał na bardzo prostych zasadach. Obejmie butelki PET do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Podczas zakupu napoju klient zapłaci kaucję. Za napój w butelce PET lub puszce będzie to 50 gr, za napój w butelce szklanej 1 zł. Aby odzyskać kaucję, wystarczy, że konsument odda puste opakowanie do dowolnego punktu zbiórki. Nie będzie miało znaczenia, w którym sklepie napój został kupiony. 

Warto zapamiętać!

– Zwrot kaucji otrzymasz tylko za opakowania z logotypem systemu kaucyjnego.
– Nie zgniataj opakowań przed oddaniem, ponieważ może to uniemożliwić ich identyfikację i zwrot kaucji.
– Nie musisz mieć paragonu, aby otrzymać zwrot kaucji. 

System kaucyjny w Polsce obejmie wiele podmiotów. Operatorzy będą podpisywać umowy ze sklepami, producentami, którzy wprowadzają napoje do obrotu, a także f irmami, które będą obsługiwać system kaucyjny. Operatorzy zadbają o to, żeby system działał sprawnie, a producenci – o specjalne etykiety na opakowaniach. O punkty zbiórki opakowań i zwrot kaucji będą musiały zadbać duże sklepy o powierzchni powyżej 200 m². Mniejsze sklepy mogą przystąpić do systemu dobrowolnie. Planowane jest również tworzenie punktów zbiórki poza sklepami.

Zapewnienie prawidłowego działania systemu i płynnej współpracy między podmiotami wymaga nowych regulacji i wytycznych dotyczących raportowania i rozliczania odzyskanych opakowań. Wprowadzenie systemu kaucyjnego to duże wyzwanie: logistyczne i finansowe. Według raportu Deloitte „System kaucyjny w Polsce – koszty, perspektywy, szanse” koszty operacyjne funkcjonowania takiego systemu wyniosą aż 23 mld złotych w ciągu 10 lat. Z kolei na uruchomienie systemu, czyli na inwestycje, potrzeba 14 mld złotych. 

Polska jest jednym z nielicznych krajów, w których nie wdrożono jeszcze skutecznego mechanizmu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP). W większości państw system kaucyjny jest naturalną konsekwencją ROP, gdzie to producenci są odpowiedzialni za recykling i odzysk opakowań. W Polsce natomiast system kaucyjny jest wdrażany niezależnie od ROP.

Ponadto w Polsce funkcjonuje kilku operatorów uprawnionych do działania na tym samym obszarze. Takie rozwiązanie nie występuje w innych krajach, gdzie zazwyczaj działa jeden operator kaucyjny. Wielość systemów może prowadzić do chaosu, utrudniać konsumentom zwrot opakowań i powodować problemy logistyczne. 

Funkcjonujące w Europie systemy kaucyjne bazują na standardach GS1. Dzięki temu proces zwrotu opakowań jest oparty na rzetelnych i ustandaryzowanych danych o produktach. GS1 Polska we współpracy z kluczowymi interesariuszami podejmuje aktywne kroki w celu wypracowania optymalnych rozwiązań, które staną się standardem na krajowym rynku. Podczas aktywnych 22 spotkań i dzięki szerokiemu dialogowi przygotowaliśmy m.in. rekomendacje dotyczące umieszczania logo kaucji na etykietach produktów objętych systemem kaucyjnym. Podejmowane działania zostały zauważone przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, od którego otrzymaliśmy podziękowanie za zaangażowanie i aktywny udział w czasie prowadzonych prac nad nowelizacją ustawy.

Jednym z pierwszych operatorów systemu kaucyjnego w Polsce jest firma Zwrotka powołana przez Grupę Biosystem oraz Ogólnopolską Izbę Gospodarczą Ochrony Środowiska. Zadeklarowała ona chęć korzystania z bazy danych MojeGS1, która oferuje zweryfikowane dane o produktach wprost od producentów. Korzystanie z MojeGS1 umożliwi Zwrotce precyzyjne śledzenie opakowań i zarządzanie opakowaniami objętymi kaucją. 

Choć system kaucyjny ma potencjał w zakresie poprawy recyklingu i zarządzania odpadami, jego wdrożenie w Polsce nie będzie pozbawione wyzwań. Wśród głównych problemów, przed którymi staną przedsiębiorcy, będą wysokie koszty, zorganizowanie punktów zwrotu opakowań, wprowadzenie nowych etykiet oraz dostosowanie logistyki. Przy wdrażaniu systemu kaucyjnego w naszym kraju warto rozważyć adaptację rozwiązań, które z powodzeniem sprawdzają się w innych krajach. Jednym z nich są standardy GS1, których wykorzystanie może znacznie poprawić efektywność oraz zapewnić lepszą integrację danych zbieranych w systemie.