WYZWANIA ŁAŃCUCHÓW DOSTAW W HANDLU DETALICZNYM

Przyzwyczailiśmy się do zakupów o dowolnej porze każdego dnia w handlu tradycyjnym, licznych promocji i pojawiających się nowości. Ogromną rolę odegrali operatorzy logistyczni i rozwijający się transport.

Równolegle z handlem tradycyjnym rozwijał się handel online oferujący kupującym zupełnie inne możliwości i doświadczenia zakupowe. Powstały e-sklepy i platformy handlowe (marketplace’y), a wraz z nimi zmieniły się łańcuchy dostaw. Pojawili się specjalizujący się w obsłudze e-commerce operatorzy fulfilment. Zakupy „bez wychodzenia z domu” zyskały niespotykaną dotąd popularność. 

Na ten dynamicznie zmieniający się rynek w ciągu ostatnich trzech lat nałożyły się globalne problemy, takie jak pandemia i wojna w Ukrainie. Ich skutki od trzech lat spędzają logistykom sen z powiek. Osłabienie gospodarcze, inflacja, kruche, pozrywane łańcuchy dostaw, problemy z odstępnością towaru i surowców, upadające firmy, a także gwałtowny rozwój e-commerce całkowicie zmieniły obraz tradycyjnego handlu detalicznego w Polsce i na świecie.

Rosnące oczekiwania klientów, zmieniający się rynek pracy oraz otoczenie gospodarcze, konieczność spełnienia wymagań określonych w regulacjach branżowych to wyzwania, z którymi w nadchodzącym czasie będą musieli zmierzyć się zarządzający łańcuchami dostaw w handlu detalicznym. 

W czasach, gdy oczekiwania klientów dotyczące wygody zakupów rosną, a granice kanałów zakupu zacierają się (np. omnichannel), konieczny jest fundamentalny przewrót w łańcuchach dostaw. Jak zauważają eksperci firmy McKinsey¹ , detaliści muszą je zbudować wręcz od nowa. Zdaniem ekspertów należy przede wszystkim zacząć od refleksji nad celem działalności handlu detalicznego i odejść od niechlubnej spuścizny „tradycyjnego” retail. 

Zamiast zarządzać łańcuchem dostaw w pojedynczym, liniowym przepływie od magazynu na półkę sklepową, detaliści powinni uwzględnić wiele możliwych punktów początkowych i końcowych. Będą też musieli rozważyć wykorzystanie sklepów w roli zarówno sprzedażowej, jak i dostawczej, a nawet przekształcenie nierentownych lokalizacji w punkty wysyłki, tzw. dark store. Zmiany te będą wymagały integracji planowania i alokacji zapasów, a także przebudowania procesów biznesowych i ustalenia nowych standardów oceny, np. dotyczących rentowności poszczególnych oddziałów i kanałów sprzedaży.

W 2020 roku w raporcie na temat fulfilment w e-commerce szacowaliśmy, że tempo wzrostu obrotów z e-sprzedaży ma wynosić nawet 20% rocznie do 2025 roku, czyniąc z Polski jeden z najszybciej rozwijających się rynków e-sprzedaży detalicznej w Europie². W 2022 Izba Gospodarki Elektronicznej potwierdziła prognozowany wzrost: w 2022 roku już prawie 90% polskich internautów kupowało online, a wartość rodzimego rynku B2C e-commerce oszacowano na ponad 100 mld zł³. 

Z roku na rok dynamicznie rośnie zarówno liczba klientów, jak i sprzedawców na platformach typu marketplace, a co za tym idzie wartość sprzedawanych za ich pomocą towarów⁴. Na naszych oczach handel elektroniczny powtarza ścieżkę, jaką przeszedł handel fizyczny: od małych sklepów rodzinnych przez powstanie samoobsługowych supermarketów aż po hipermarkety i galerie handlowe. Dziś cyfrowymi odpowiednikami tych ostatnich są platformy sprzedażowe (marketplace’y). I na tym rynku logistycy muszą czujnie obserwować zmiany, korygować procesy i dostrajać je do wymagań różnych kanałów sprzedaży, aby spełnić oczekiwania wymagającego klienta. 

Założenia Europejskiego Zielonego Ładu (ang. European Green Deal) przyjęte w 2019 roku oraz inicjatywy na rzecz neutralności klimatycznej UE do roku 2050 już dziś wpływają na zmiany, do których muszą przygotować się wszystkie firmy uczestniczące w łańcuchach dostaw retail. Unijne działania priorytetowe, które istotnie wpłyną na handel detaliczny, to przede wszystkim ulepszona gospodarka odpadami w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Co to oznacza dla logistyków? 

Przede wszystkim wprowadzenie obowiązku raportowania ESG i wynikające z niego zobowiązania firm do wprowadzania zrównoważonych rozwiązań powodują, że branża logistyczna, producenci, detaliści znajdują się pod coraz większą presją, aby zmniejszać swój ślad węglowy. Aby konkurować i spełniać wymagania branżowe nakładane rozporządzeniami, ale również wymagania coraz bardziej świadomego klienta, firmy z każdej branży, również logistycznej, muszą inwestować w nowoczesny i bardziej efektywny sprzęt, organizować procesy ograniczające zużycie surowców (digitalizacja, paperless, zarządzanie odpadami). 

Unijny priorytet zero waste będzie wymagać od graczy rynku detalicznego sporych nakładów. Po pierwsze, polski retail musi przygotować się do wprowadzenia systemu kaucyjnego, stosowanego z powodzeniem w wielu krajach europejskich. Zakłada on zwrot opakowań plastikowych, szklanych i aluminiowych po napojach na poziomie 70% poziomu ich recyklingu. W oczekiwaniu na ostateczne przepisy regulujące system w Polsce trwają przygotowania zarówno po stronie producentów, dostawców maszyn vendingowych, jak i samych sieci handlowych. Wielką niewiadomą są na razie objętość i waga zwracanych opakowań, wymagania dotyczące przechowywania, transportu i obsługi. Aby usprawnić proces obsługi systemu kaucyjnego, detaliści mogą być zmuszeni do zainwestowania w nowy sprzęt, np. maszyny sortujące i kompaktujące. 

Po drugie, nadchodzi Cyfrowy Paszport Produktowy, który dostarczy konsumentom kluczowych informacji o cechach i pochodzeniu produktu, a także tych potrzebnych do ich ponownego wykorzystania w przyszłości lub recyklingu. Paszporty takie mają się stać podstawą gospodarki cyrkularnej. W pierwszej kolejności, od 2024 roku, Cyfrowy Paszport Produktu będzie dotyczył baterii i tekstyliów oraz materiałów budowlanych, następnie – od 2026 roku – urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Do tego czasu detaliści muszą ocenić swoje możliwości gromadzenia danych i zarządzania nimi oraz określić, czy posiadają niezbędne narzędzia i procesy. Może to wymagać inwestycji w nowe oprogramowanie lub systemy. Kolejne kwestie to zachęcenie dostawców do dostarczenia niezbędnych danych, a także przeszkolenie personelu, aby pomógł klientom rozumieć oferowane informacje i podejmować świadome decyzje o zakupie. 

Do zoptymalizowania zarządzania łańcuchem dostaw w handlu detalicznym potrzebne są trzy rozwiązania. Po pierwsze, konieczna jest automatyzacja łańcuchów dostaw, która umożliwia szybszą i bezbłędną obsługę. Po drugie, krytyczna jest zwiększona koordynacja w całym łańcuchu dostaw, gdzie wszyscy uczestnicy mają wgląd w dane dotyczące produktu i procesów, co zapewnia bardziej skoordynowane podejmowanie decyzji. Wreszcie, niezbędna jest standaryzacja sprzętu i procesów, szczególnie na poziomie międzynarodowym i ponadregionalnym⁵.

We wszystkich wspomnianych wyzwaniach, zarówno tych optymalizacyjnych w handlu detalicznym, jak i e-commerce, związanych z cyfryzacją czy zrównoważonym rozwojem, istotną rolę odgrywają standardy GS1. Standardy te eliminują błędy ludzkie i umożliwiają szybką reakcję na nieprawidłowości. Pozwalają także optymalnie zarządzać zapasami, oszczędzać surowce naturalne i monitorować łańcuch dostaw. Aż 73% badanych uczestników systemu GS1 uważa, że standardy GS1 wspierają zrównoważony rozwój ich organizacji i pomagają im w podejmowaniu działań mających na celu realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju⁶.

Standardy GS1 zapewniają wspólny język i ramy dla identyfikacji, przechwytywania i wymiany danych, od producentów i dostawców do sprzedawców detalicznych i konsumentów. Dzięki temu gracze rynku retail mogą znacznie poprawić wydajność, zmniejszyć koszty operacyjne i zwiększyć satysfakcję klienta.