GOSPODARKA 4.0 RAZEM Z GS1 POLSKA

O ile poprzednią generację, tzw. Gospodarkę 3.0, cechowała komputeryzacja, automatyzacja i internetyzacja², to w przypadku Gospodarki 4.0 mówimy przede wszystkim o danych, usieciowieniu, autonomizacji i personalizacji. Bazą w tym nowym paradygmacie jest rozwój technologii cyfrowych i ich szerokie zastosowanie. Gospodarkę 4.0 cechuje usieciowienie społeczne i gospodarcze oraz integracja danych pobieranych z różnych sieci, (datafikacja). Najkrócej rzecz ujmując, ta nowa ekonomia charakteryzuje się nieprzerwanym przepływem danych i informacji, ich możliwie pełną integracją, a także automatyzacją pracy fizycznej i umysłowej przy wykorzystaniu sztucznej inteligencji. Te dwie ostatnie cechy budzą często najwięcej obaw i blokują rozwój firm ze względu na przekonanie, że człowiek zostanie zastąpiony przez technologie. W GS1 z doświadczenia wiemy, że towarzyszące ludzkości technologie i standardy, które szybko dostarczają niezbędnych informacji i przyspieszają kluczowe procesy, stawiają nowe wymagania i generują kolejne potrzeby. Nie wypierają jednak człowieka, a jedynie generują zmiany i stymulują rozwój. Umiejętne stosowanie nowych technologii jako narzędzia, czyli z przemyślanym i kompleksowym planem, może więc pomóc firmom rozwijać się, a ludziom zdobywać nowe kompetencje.

Procesy cyfryzacji, które towarzyszą formowaniu się Gospodarki 4.0, rozwijają się powoli, ale za to niepowstrzymanie. Od roku 2019 obserwujemy wyraźne przyspieszenie wywołane większą potrzebą korzystania z rozwiązań cyfrowych. Wśród technologii kluczowych dla rozwoju Gospodarki 4.0 wyróżnia się te, których powstanie umożliwiło wynalezienie komputera, internetu i smartfona (tzw. technologie założycielskie), oraz te, które ją intensyfikują. Do tych drugich obecnie zalicza się rozwiązania chmurowe, internet rzeczy, sztuczną inteligencję, robotyzację i blockchain. Już teraz można zaobserwować, że największe znaczenie dla gospodarki cyfrowej mają jednak dane: ich gwałtowny przyrost, ale też ich jakość, a przede wszystkim wzrastająca potrzeba ich analizy. Transformacja cyfrowa byłaby zatem niemożliwa bez współpracujących ze sobą technologii służących zbieraniu, przesyłaniu i analizie danych³. Wdrażanie już istniejących, sprawdzonych technologii to pierwszy dobry krok w kierunku Gospodarki 4.0.

Jedną z takich „klasycznych” technologii, która jako jedna z pierwszych umożliwiłaautomatyczne gromadzenie danych na niespotykaną dotąd skalę, jest technologia kodów kreskowych bazująca na standardach GS1 (dawniej EAN). Nie bez przyczyny 6 lat temu BBC uznało kody kreskowe za jeden z najważniejszych 10 czynników, który przyczynił się do rozwoju współczesnego handlu. Tak spektakularny sukces popularnych kodów EAN nie byłby możliwy, gdyby nie stojące za nimi standardy, a przede wszystkim unikalny system identyfikacji towarów. Stworzył on podwaliny pod znacznie bardziej rozbudowany system GS1, umożliwiający identyfikację różnych obiektów i lokalizacji oraz łatwą komunikację w całym łańcuchu dostaw. Korzystając ze standardów GS1, można łatwo przekształcać swój łańcuch dostaw w łańcuch wartości i dzięki temu skutecznie konkurować na rynkach globalnych.

Globalny Numer Jednostki Handlowej, tzw. numer GTIN, znany także jako kod EAN, to najważniejszy standard systemu GS1. Odgrywa on zasadniczą rolę w cyfrowej transformacji całego sektora towarów konsumenckich, łącząc fizyczne produkty z dokładnymi danymi, które je opisują. GTIN jest szeroko wykorzystywany na platformach e-commerce, gdzie wspiera wyszukiwarki produktów. W Globalnym Rejestrze GS1 znajduje się już ponad 170 milionów różnych produktów z całego świata, których wiarygodność można zweryfikować, korzystając z usługi Verified by GS1 (VbGS1), dostępnej w Polsce na platformie eProdukty.

Prawidłowa identyfikacja produktów zgodnie z zasadami GS1 i wprowadzenie ich podstawowych atrybutów na platformę Moje GS1 dla udostępnienia i potwierdzenia ich wiarygodności to jedne z najprostszych do wykonania pierwszych kroków na drodze do Gospodarki 4.0.

Często można spotkać się z twierdzeniem, że dane stały się dla współczesnej gospodarki tym, czym ropa naftowa dla ekonomii w XX wieku. Wolumen danych przyrasta w tempie wykładniczym, podwajając się co trzy lata. Według prognoz firmy Statista⁴, w 2021 roku miały powstać 74 zettabajty danych (zettabajt to jedynka i 21 zer, czyli bilion gigabajtów). Dla porównania, w 2020 roku ludzkość wytworzyła „tylko” 59 zettabajtów, a w 2019 roku – 41 zettabajtów.

Dane nie tylko zwiększają efektywność prowadzenia biznesu, ale także prowadzą do powstania nowych modeli, rozwiązań i relacji biznesowych. Umiejętność czerpania wiedzy z danych w coraz większym stopniu decyduje o pozycji konkurencyjnej firmy na rynku. Im wydajniejsza i szybsza analiza dużych zbiorów danych, tym łatwiej można zoptymalizować procesy decyzyjne w firmach. Jednak duża część obecnie wytwarzanych danych jest złożona i zazwyczaj słabo ustrukturyzowana, szczególnie ta prezentowana w internecie. Najlepiej uporządkowane są zazwyczaj dane gromadzone przez firmy lub instytucje publiczne. Dzieje się tak dlatego, że podmioty te stosują standardy komunikacyjne umożliwiające szybkie i automatyczne zapisywanie danych i ich automatyczne przetwarzanie.

Dobrym przykładem jest elektroniczna wymiana dokumentów handlowych (EDI) w oparciu o standardy GS1, wdrożona w Polsce w branży FMCG i DIY. Wdrożenie EDI to nic innego jak digitalizacja procesów transakcyjnych towarzyszących zakupowi i dostawie towarów – najczęściej w formie elektronicznych zamówień i faktur. Powiązanie tych dokumentów ze zdigitalizowanym dokumentem WZ, tzw. awizem wysyłki, oraz etykietą logistyczną GS1 umożliwia stworzenie w prosty sposób trwałego połączenia między przepływem towarów fizycznych a informacjami i dokumentami. Stosowanie ustandaryzowanych dokumentów elektronicznych minimalizuje ryzyko pojawienia się błędów, skraca czas wprowadzania danych do systemów, zwiększając efektywność procesów. Co więcej, minimalizuje lub wręcz eliminuje pracochłonne i kosztowne czyszczenie i organizowanie danych. To kolejny krok na drodze w kierunku Gospodarki 4.0, który łatwo zrobić w oparciu o know-how zapisany w standardach GS1.

Często spotykane pojęcia digitalizacja, cyfryzacja czy transformacja cyfrowa są w języku polskim bliskie znaczeniowo, ale warto pamiętać o różnicy między nimi. W czerwcu 2018 roku James Bloomberg, uznany ekspert od strategii biznesowych, zaproponował na łamach „Forbes” takie rozróżnienie: „digitalizujemy informacje, procesy i role wchodzące w zakres operacji biznesowych, a transformujemy cyfrowo firmę i jej strategię”⁵. Sama transformacja nie zostanie przeprowadzona bez faktycznej digitalizacji procesów i informacji, ale sama digitalizacja procesów i informacji dokonywana w sposób wybiórczy i punktowy, bez przemyślanej strategii, nie zapewni udanej transformacji cyfrowej firmy.

Obecnie najlepiej zdefiniowanym pojęciem jest Industry 4.0, tłumaczone jako Przemysł 4.0. Według przyjętej także w Polsce definicji⁶ jest to złożony proces transformacji technologicznej, procesowej i organizacyjnej przedsiębiorstw, związany ze zmianą ich modelu biznesowego oraz integracją łańcucha wartości w całościowym cyklu życia produktu.

Wdrożenie rozwiązań z obszaru Przemysłu 4.0 wymaga zmiany technologicznej, organizacyjnej i procesowej. Jednym z kluczy do sukcesu w zmianie procesowej jest właśnie standaryzacja.

Stworzony na zlecenie Komisji Europejskiej Digital Economy and Society Index (tzw. indeks DESI)⁷ pokazuje, że w niemal wszystkich obszarach transformacji cyfrowej Polska odstaje od innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Polskie firmy, w szczególności małe i średnie, rzadziej niż statystyczne europejskie przedsiębiorstwo stosują elektroniczną wymianę informacji czy e-fakturowanie, rzadziej korzystają z usług chmurowych i dużo rzadziej wykorzystują media społecznościowe jako narzędzia marketingowe i kanał komunikacji z klientami.

Aż 70% Uczestników Systemu GS1 w Polsce to firmy małe i średnie. Badanie zrealizowane przez nas w 2020 roku wskazało, że edukacja w zakresie standaryzacji i digitalizacji to obecnie jedna z ich największych potrzeb. GS1 poprzez swoje organizacje od lat wspiera odcinkowo cyfryzację procesów w łańcuchu dostaw. Standardy GS1 korzystają z dobrodziejstw globalnego know-how, związanego z wdrażaniem elektronicznej wymiany dokumentów, digitalizacją danych produktowych, tworzeniem rozwiązań zapewniających widzialność produktu w łańcuchu dostaw czy usprawniających śledzenie towarów. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, GS1 Polska postanowiło stworzyć Akademię Cyfryzacji GS1 Polska, platformę, dzięki której wspólnie z naszymi wieloletnimi Partnerami chcemy wspierać firmy na drodze do Gospodarki 4.0. Znajdziecie tam Państwo przykłady dobrych praktyk i konkretne wytyczne, jak krok po kroku zdigitalizować procesy w swojej firmie. Na pewno warto zacząć od ankiety dojrzałości cyfrowej, która pozwala ocenić poziom zaawansowania digitalizacji procesów w firmie.

Jesteśmy przekonani, że innowacje procesowe i standardy GS1 pozwolą zintensyfikować wdrażanie nowych technologii i tym samym ułatwią i przyspieszą podróż w kierunku Gospodarki 4.0. Ważnym krokiem będzie na pewno opracowanie strategii lub „mapy”, czy planu cyfryzacji, który pozwoli zdefiniować główne jej założenia i wpisać je w kilkuletnią perspektywę rozwoju firmy. Realizacja dobrze skonstruowanego planu przyniesie wymierne korzyści m.in. w postaci optymalizacji kosztów działalności, efektywniejszego wykorzystania zasobów, sprawniejszego funkcjonowania w procesach i lepszego odpowiadania na potrzeby klientów. Taki zbiór wytycznych ułatwi komunikowanie zmian, będzie wsparciem we wdrażaniu, a także pomoże w aplikowaniu o dofinansowanie, gdy pojawią się fundusze.